نقش عشایر در دوران دفاع مقدس

عشایر غرب کشور نیروهای بومی بودند که بنا به ملاحضات امنیتی و موقعیت خطیر جبهه ها ، در اوایل جنگ تحمیلی به فرمان امام خمینی (ره) تحت عنوان بسیج عشایری توسط ارتش تسلیح گردیدند . ماموریت این نیروها تامین مناطق عقب و حفظ خطوط مواصلاتی ، اجرای عملیات چریکی و شرکت در عملیات آفندی و پدافندی در جوار یکان های ارتش و سپاه بود . سرپرستی و هدایت این نیروها را تا سال1366 ارتش(ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران و نیروی زمینی ارتش) برعهده داشت . در اوایل سال 1366 این مسولیت به سپاه تفویض گردید .

 نقش عملیاتی نیروهای گمجن عشایری در نخستین سال دوران دفاع مقدس در سطح دو لشکر عملیاتی و به هنگام تفویض مسوولیت سرپرستی نیروهای گمجن عشایری به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سطح یک لشکر عملیاتی بود . افراد آشنا به تبلیغات و جنگ روانی هستند ، می دانند که نقش روانی و تبلیغات به مراتب بیش از چند لشکر در پیشبرد اهداف جنگ موثر و سرنوشت ساز است .

براساس دستور العمل قرارگاه مقدم نیروی زمینی بسیج عشایری ماموریت داشت: 

الف)امنیت منطقه بین محور کرمانشاه، اسلام آباد، قلاجه، سرچله، ارتفاعات نسار بلالر و ادامه آن تا تنگ آب، کرمانشاه، قازانچی، کوزران، شاینگان، میر آباد، بزمیرآباد، دشت ذهاب را برقرار نماید .

ب) با اجرای عملیات دستبرد ، ایذایی و شکار تانک نیروهای منظم و نامنظم دشمن را در حد مقدورات فرسوده و مضمحل نماید .

ج) از نفوذ عوامل منظم و نامنظم دشمن به داخل منطقه خودی ممانعت آورد .

د) سازمان بسیج عشایری ضمن استفاده از مقدورات یکان های ژاندارمری مستقر در منطقه، عشایر محلی را تجهیز نموده، سازمان داده، تدارک کرده و آموزش دهد.

ه) پایگاه های لازم را در منطقه مسولیت اشغال و نیروهای تامینی و شناسایی ضروری را در این پایگاه ها مستقر سازد.

و) از وجود عشایر تجهیز شده به شرح زیر استفاده به عمل آید :1- کاربرد افراد جوان و جسور برای تشکیل تیم های شکار تانک .2- استفاده از افراد عادی برای انجام ماموریت های تامین و شناسایی.3- کاربرد سایر افراد برای امور تدارکاتی تیم ها.

ز) فرماندهی هر تیم را یک نفر افسر واجد شرایط و ورزیده بر عهده گیرد.

ح) همزمان با پیشروی نیروهای منظم خودی، عملیات لازم را در منطقه مسوولیت خود به طرف مرز ادامه داده و در مورد پاک سازی عوامل ضد انقلاب و مهاجمین داخلی اقدام نمایند.

پس از تصرف قصر شیرین و بخش هایی از مناطق غرب کشور ، هیجان و واکنش شدیدی در میان عشایر به وجود آمد، به طوری که آثار آن را می توان در پایداری قهرمانانه زنان گیلانغرب ملاحظه نمود که دوشادوش شوهران خود در دفاع از این شهر سرسختانه در جوار یکان های ارتش در مقابل نیروهای عراقی مقاومت می نمودند و مانع سقوط این شهر شدند . در چنین موقعیتی بسیاری از سران ایلات و کدخدایان و روسای طوایف که حتی در گذشته چندان مراوده ای با هم نداشتند به فرمان حضرت امام خمینی (ره) دائر بر تسلیح عشایر و شرکت در جنگ لبیک گفته و با سوگند به کلام خدا ایل ، طایفه و فرزندان خود را به صحنه آوردند . تعدادی از آنان با شهادت و جانبازی خود و فرزندانشان که گاهی متجاوز از چهار شهید و جانباز بود از آغاز تا پایان جنگ بر عهد و میثاق خود پا فشردند .

تسلیح عشایر و تشکیل بسیج عشایری از همان ابتدای جنگ از جنبه روانی فوق العاده حائز اهمیت بود و رسانه های ارتباط جمعی آن را در سطح وسیعی تبلیغ می نمودند . برای مثال در اولین تاخت نیروهای عشایری  روزنامه کیهان در 19 مهر 1359 با تیتری درشت این مطلب را به چاپ رساند : عشایر ماهیدشت بزرگ ترین پایگاه دیده بانی عراق را در منطقه گیلان غرب تصرف کردند. همچنین اعزام نیروهای عشایری به منطقه سرپل ذهاب و گیلان غرب و یا تعویض یکان های ارتش را در مناطق عقب و خطوط مواصلاتی توسط این نیروها را با عناوین آمادگی و اعزام 30 هزار نفر از عشایر غرب کشور و آمادگی و حرکت 200 هزار رزمندگان عشایر غرب کشور به جبهه ها را تیتر زدند . یا در 22بهمن سال 1363 بعد از عملیات موسوم به کله قندی روزنامه ها اعلام نمودند: چریک های ایران به قلب مواضع دشمن در جبهه مرزی باختران یورش بردند. در پی آن اطلاعیه ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی ایران با این شرح انتشار یافت: ... در ساعت 6 بامداد امروز (22بهمن) نیروهای دلاور و شجاع جنگ های نامنظم عشایری ما در منطقه مرزی باختران طی یک عملیات چریکی به قلب نیروهای عراقی یورش برده و با زدن ضربات موثر به نیروهای عراقی سالم به پایگاه های خود مراجعت کردند. در این عملیات موفقیت آمیز حداقل 80 تن از نیرو های عراق کشته و یا مجروح شدند و دو تن نیز به اسارت نیروهای ما درآمدند. دلاوران عشایر ما موفق شدند با انهدام 20 سنگر جنگ افزار دشمن، یک قبضه آر پی جی7 و سه قبضه تفنگ آنان را به غنیمت بگیرند...

شرکت و حضور عشایر در جبهه ها روح تازه ای در کالبد رزمندگان دمید و آنان را امیدوار نمود که با توان رزمی پایین خود به مقاومت ادامه دهند تا بسیج نیرو ها تکمیل گردد.

منابع :

- کریم سنجابی، امیدها و ناامیدی ها(خاطرات سیاسی)چاپ اول ، نشر کتب(لندن)، 1368

- سون تزو، هنر جنگ، ترجمه محمود کی، چاپخانه ارتش جمهوری اسلامی ایران، چاپ دوم ، 1358

- محمود رستمی،فرهنگ واژه های نظامی، انتشارات ایران سبز،تهران،1368

- عبدالله رفیعی، دولت ها و افکار عمومی(جنگ روانی)،تهران، نشریه پژوهش دادار، 1383

- آیین نامه عملیات ستاد مشترکارتش جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم 1379

- نشریه عملیات گشتی و ویژه، معاونت آموزش نزاجا، چاپ اول، 1364

- روزنامه کیهان

- روزنامه اطلاعات

- اسناد موجود در مرکز اسناد سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران

- محمود رستمی، نقش گمجن(گروه رزمی مشترک جنگ های نامنظم) عشایر غرب کشور در هشت سال دفاع مقدس و نحوه بکارگیری آن، ستاد فرماندهی کل آجا،1388

منبع : وب سایت صدا و سیمای مرکز خراسان جنوبی